Pankreasın herhangi bir bölümünde oluşacak kötü huylu kitlelerin sebep olduğu pankreas kanseri, kısa sürede ve belirti göstermeden ilerlediği için erken teşhisi zor olan kanser türlerinden biridir. Pankreasta oluşacak kanser hücreleri, kısa sürede diğer organlara da yayılma gösterebilir, bu sebeple en ufak bir belirti kendini gösterdiğinde uzman doktorlara başvurulması gereklidir. Türleri farklı özellikler taşıyan pankreas kanserinin görülme oranı en sık olanı ise "adenokanser" adı verilen türüdür.
Birden fazla türü olan pankreas kanseri iki türde sınıflandırılır. En çok karşılaşılanı, pankreas özsuyunu taşıyan kanallarda oluşan tümörlerin ortaya çıkardığı ekzokrin pankreas kanseridir. Endokrin türü ise hormonları üreten hücrelerdeki tümörlerle görülen endokrin pankreas kanseridir. Bu pankreas kanser türleri, kanserin vücuttaki seyrine göre de sınıflandırılır.
Kanser, pankreasla beraber yakındaki kan damarlarına ve lenf nodlarına yayılma göstermiştir fakat uzak organlara ulaşmamıştır. Bu tür kanser cerrahi müdaheleye uygun değildir.
Pankreas sadece yakındaki kan damarlarına ve lenf nodlarına yayılmakla kalmamış, aynı zamanda karaciğere, akciğere ve hatta kemiklere kadar yayılmıştır. Bu durumda tedavi olarak kemoterapi ve radyoterapi uygulanır.
Tedavi sonrasında, cerrahi müdahale edilmiş bölgede veya yakınlarında tekrar eden kanser türüne verilen isimdir.
Nöroendokrin türü kendi içinde rezektabl ve anrezektabl olarak ikiye ayrılır. Rezektabl türleri cerrahi uygulamalara uygundur. Tıbbi görüntüleme yöntemleri ve çeşitli testler yardımıyla, tümörlerin büyüklüğü ve konumları saptanır. Tümörün büyüklüğü, metastaz durumu ya da bulunduğu yer faktörleri cerrahi müdahaleye imkân vermesi halinde, tümör ameliyat ile kolayca alınabilir. Anrezektabl pankreas kanseri ise cerrahi girişime uygun olmayan bir türdür. Bu durumda olan hastalara endokrin kanserine yönelik yöntemler uygulanır ve moleküler görüntüleme sistemleri ile uygun bir tedavi belirlenir.
Pankreas kanseri, başlangıç evrelerinde neredeyse hiçbir belirti vermeyen, dolayısıyla fark edilmesi zor bir hastalıktır. Ancak ilerleme gösterdiği sürece göre birtakım belirtiler vermeye başlar. Birçok kişide görülen ortak pankreas kanseri belirtileri şunlardır:
Bunların yanında hastalığın bulantı ve kusma, ishal ve ciltte solgunluk gibi birçok belirtisi daha vardır. Erken dönemde kendini gösteren ilk belirtilerden biri genelde sarılıktır. Bu problem, kendini önce gözlerde gösterir. Daha sonra ise cildin çeşitli bölgelerine yayılır. Karın bölgesinde oluşan ağrı, ilk zamanlarda hafifken daha sonraları sırta kadar vuran bir şiddetli ağrılara dönüşür.
Pankreas kanserinin belirtilerinin farklı hastalık belirtileriyle karıştırılması da zaman zaman teşhisi güçleştirmektedir. Bu nedenle, yukarıdaki belirtilerden birkaç tanesinin mevcut olması halinde, belirtileri ciddiye almak ve zaman kaybetmeden uzman doktora görünmek tedavinin başarısı adına önemlidir.
Pankreas kanseri nedenleri arasında sayılabilecek birçok durum vardır. Risk altına olan gruplarda, sıklıkla sigarayı yoğun kullanan bireyler ve aşırı kilo problemi olanlar ilk sırada yer alırlar. Hastaların büyük bir çoğunluğunda en genel neden, sigara kullanımıdır. Bununla birlikte, ailenin geçmişinde olabilecek bir kanser hikâyesi de tetikleyicilerden biri sayılabilir.
Beslenme alışkanlıkları da bu hastalığa yol açabilecek ciddi faktörlerden biridir. Meyve ve sebzenin fazla tüketilmemesi, fazla kalorili ve protein içeren gıdalarla beslenmek hastalığa yatkın bireylerde yakalanma riskini ciddi anlamda arttırabilir. Aşırı kilo alımı, mesleki olarak çeşitli petrol ürünlerine ya da kimyasal ürünlere maruz kalmak, şeker hastalığı gibi durumlar da bu hastalığın önemli bir tetikleyicisi olarak görülmektedir.
Pankreas kanseri, kadınlara göre erkeklerde daha fazla görülebilir. Aynı zamanda hastalığın yaşa bağlı olarak da artış gösterdiği, araştırmalar sonucunda saptanan durumlardan biridir; bu kanserin 45 yaş üzerinde daha sıklıkla görüldüğü gözlemlenmiştir. Bununla birlikte, daha erken yaşlarda da hastalığa yakalanma riski mevcuttur.
Sessiz bir şekilde hastanın vücuduna yerleşen ve gelişen bu hastalık, ilk zamanlarda kendini fazla belli etmez. Ancak zamanla az da olsa belirtiler vermeye başlar ve bu süreçte erken davranılması hasta açısından daha kolay bir tedavi şansı doğurur. Pankreas kanserinin tanısının konulabilmesi için birtakım uygulamalar yapılmalıdır.
Pankreas üzerinde herhangi bir kitlenin olup olmadığı, varsa kitlenin boyutu, bu kitlenin etrafına olan yakınlığı, yayılma derecesi, damarlara olan yakınlığı gibi konular, ultrasonografi kullanılarak detaylı şekilde saptanır.
Kısa adıyla BT olarak bilinen bilgisayarlı tomografide ağız ve damar yolundan verilecek bir ilaçla görüntüleme sağlanır. Bu yöntemle %95 oranında kesin tanı koyulabilir. MR ile de tümörlerin ayırıcı etkenleri saptanabilir. Tanı aşamasında bu iki yöntemin bir arada kullanılması mümkündür.
Çeşitli kan testleri yapılarak karaciğerde salgılanan çeşitli maddelerin derecesi ölçülür. Bu testler CA 19.9 ve CEA gibi tümörler hakkında detaylı bilgiler verir. Kan testleri, net teşhis konmuş olan hastaların takibinde de bilgi almak için yararlanılan yöntemlerdir.
Bu tarama yöntemi, ilerleme göstermiş olan kanser vakalarında kullanılır. Daha çok kanser hücrelerinin hangi bölgelere yayılım gösterdiğini saptamak için yararlanılan bir yöntemedir.
Onikiparmak bağırsağından girilen ve pankreatik kanal, safra kanalları gibi alanlarda görüntüleme olanağı sağlayan bir tanı yöntemidir. Pankreas ile ilgili kanser durumlarında, genelde görüntüleme teknikleri ve kan testleri yeterli olur.
Her hastalıkta olduğu gibi pankreas kanserinde de çeşitli evreler vardır. İlk evrede kanser sadece pankreas ile sınırlıdır ve erken teşhis edildiğinde ameliyat ile alınarak hastanın bu sorundan kurtulması sağlanır. İkinci evrede hastalık artık organ dışına çıkmaya başlar ve yakın dokulara ve lenf düğümlerine kadar yayılma görülebilir. Bu aşama da ameliyat yapılması mümkün olan bir evredir. Üçüncü evrede kanser hücreleri, yakınlarda bulunan tüm kan damarlarına sıçrama gösterir. Bu durumda ameliyat her zaman kesin sonuç vermeyebilir. Son evre olan dördüncü aşamada ise akciğer ve karın organlarını saran hatlar boyunca kanser hücreleri yayılmış olur.
Birinci ve ikinci evrede olan hastaların etkili tedavi yöntemleri ile kısa sürede normal hayatlarına dönmeleri sağlanabilir. Ancak daha ileri seviyede olan ve vücudun birçok yerine dağılan kanser hücrelerinin tedavisi için, daha uzun bir tedavi süreci belirlenir. Bu tedavi sürecinin başarılı olması ise uygulanan tedavi yöntemlerinin yanı sıra hasta ve doktor arasındaki dayanışmaya ve iletişime bağlıdır.
Pankreas kanserinde tedavi sürecini etkileyen birçok faktör vardır. Hastalığın yayılma hızı, kaçıncı evre olduğu, hastanın tercihleri, genel sağlık durumu gibi birçok önemli konu tedaviye başlama sürecini etkileyen önemli konulardır. İlk evrelerde teşhis edilen pankreas kanserinin tedavisinde başarı şansı, sonraki evrelere göre daha fazladır.
Tedavi yollarının ilki ve en verimlisi ameliyattır. Birinci ve ikinci evrede olan hastalıklarda bu yöntem son derece iyi sonuçlar verir. Bu yöntem cerrahi uygulamalar içerir ve kanserin durumuna göre pankreasın tamamı ya da sadece tümörlü olan kısmı çıkarılır. Aynı zamanda, bu evrede yapılacak ameliyatta, yine hastalığın yayılım durumuna göre onikiparmak bağırsağı ve lenf nodları da çıkarılabilir. Birçok kanser hastalığının erken teşhis edilmesi sayesinde, hastaların ameliyat ile normal yaşamlarına dönmeleri mümkündür. Fakat kanser hücrelerinin daha fazla yayılması ve üst evrelere geçilmesi ameliyatı etkisiz hale getirebilir. Böyle durumlarda da daha farklı tedavi yöntemlerine başvurulur.
Radyoterapi, pankreas kanserinin tedavisinde uygulanan farklı bir yöntemdir. Bu yöntem, bazen kemoterapi ile birlikte de uygulanabilir. Her iki yöntemin birlikte kullanılması, sıklıkla tümörün daha da küçülmesini sağlar ve ameliyat ile kolayca çıkarılmasına imkân tanır. Kemoterapi ilaç tedavisidir ve kanserli hücrelerin yok edilmesini amaçlar. Aynı zamanda bu hücrelerin büyüme yeteneklerinin yok olmasına da yardımcı olur.
Pankreas kanseri ameliyatı öncesinde hastanın ve doktorun iletişiminin iyi olması, sürecin sağlıklı ilerlemesini kolaylaştırır. Hastanın tam teşekküllü olarak bu ameliyata hazırlanması gerekir. Ameliyat öncesinde genel kontroller yapılır. Bu aşamada birçok test uygulanır ve hastanın ameliyata fiziksel olarak uygun olup olmadığına kesin karar verilir. Yapılan tüm testlerin sonucu, hastanın isteği doğrultusunda kendisi ile paylaşılabilir. Eğer hastanın ameliyatını zorlaştıran bir durum varsa, bu hem hastaya hem de hasta yakınlarına bildirilir. Ameliyata karar verebilmek için, hastanın yaşı da göz önünde bulundurulan durumlardan biridir. Beslenme alışkanlıkları ve varsa kullanılan diğer ilaçlar, sigara ve alkol tüketiminin bırakılması gibi konular bu süreçte önemlidir.
Pankras kanserine yakalanan kişilerin yalnızca yaklaşık %20 oranındaki bölümüne erken tanı konulabilir. Bu nedenle de ameliyat ile bu hastalıktan kurtulan kişilerin sayısı azdır. Tedavi sonrasında kişilerin hayat kalitesinde ilerleme olup olmayacağı hastalığın evrelerine göre değişim gösterir. Bununla birlikte, hastanın tedaviye cevap verme şekli ve genel sağlık durumu gibi birden fazla etken vardır. Tedaviden sonra hastaların kısa sürede normal hayatına dönmesi ve kötü huylu hücrelerin kendini yenilememesi için mutlaka sigaradan uzak durulması gerekir. Aynı zamanda dengeli ve düzenli beslenme de bu süreçte son derece önemlidir. Hastaların aşırı kilo almamasına, aynı zamanda psikolojik sağlığını korumasına da dikkat edilmelidir.